Van reclamejingles tot het rustgevende geluid van de zee: klanken, geluiden en muziek spelen een grote rol in ons leven. Voor iedereen die net zoveel van geluid houdt als wij, brengt het Teufel Magazine hulde aan vijf vrouwen die nog steeds een grote invloed hebben op de sound en de audiotechnologie van vandaag. We beginnen met de Britse geluidstechnicus, componist en pionier van elektronische sound Daphne Oram.
De vrouw die een elektronisch muziekinstrument uitvond
Daphne Oram (1925 – 2003) was een echte nerd met een creatief kantje. Haar boek uit 1972:“An individual note of music, sound and electronics”, schetst een duidelijk beeld van haar innovatief denken, geïnspireerd door natuurwetenschap, kunst en filosofie. Vandaag de dag is Oram vooral bekend als pionier op het gebied van elektronische sound en de eerste vrouw ter wereld die een elektronisch muziekinstrument ontwikkelde.
De stap naar een nieuw muzikaal terrein
Op 18-jarige leeftijd ziet Oram voor het eerst een oscilloscoop, die haar meteen fascineert. Ze vraagt haar leraar waarom je de grafiek niet omgekeerd kunt tekenen en het geluid eruit kunt halen. Ze wordt hiervoor belachelijk gemaakt, maar ze blijft altijd volharden in haar enthousiasme. Met haar levenslange onderzoek en baanbrekend pionierswerk gaf ze alle critici lik op stuk.
Oram en het ontstaan van de BBC Radiophonic workshop
Daphne Oram wees een aanbod van het befaamde Royal College of Music in Londen af. In plaats daarvan begon ze in 1942 bij de BBC te werken – aanvankelijk als junior ingenieur. Zowel muzikaal als technisch begaafd, klom ze steeds verder op de ladder binnen de BBC. Daphne wilde componeren en produceren en leverde hier de ene innovatie na de andere. In 1948 begon ze met het componeren van een stuk voor een dubbel orkest met een stuk genaamd Still Point. Daarin verwerkte Daphne haar werkervaring onder de glazen koepel van de Royal Albert Hall, terwijl de bommen neerregenden op Londen. De uiteindelijke versie van Still Point speelde ze door aan de BBC als een potentiële inzending voor de eerste Prix Italia in 1950. De inzending werd om onbegrijpelijke redenen afgewezen.
Oram maakte talrijke geluidseffecten en jingles, alsook het eerste radiofonische gedicht Private Dreams and Public Nightmares in 1957 – tegenwoordig noemen we dit een hoorspel.
Door de video te downloaden ga je akkoord met het privacybeleid van YouTube.
Meer informatie
Een jaar voor de oprichting van de legendarische Radiophonic workshop, componeerde Oram de eerste volledig elektronische partituur in de geschiedenis van de BBC. Om het toneelstuk Amphitryon 38 van Jean Giraudoux in muziek om te zetten, gebruikte ze een elektronische sinusoscillator, een bandrecorder en een paar filters – in feite een self made synthesizer.
In 1957/58 richtte Oram samen met Desmond Briscoe de BBC Radiophonic Workshop op, zij was actief als senior studio manager en Dick Mills werkte als technisch assistent. Oram regisseerde en produceerde soundscapes, geluidseffecten en thema-tunes voor BBC radio- en televisieprogramma’s, waaronder de populaire sciencefictionserie Quatermass and the Pit en de show The Goon. Oram was enthousiast over alle mogelijkheden van geluidsmanipulatie, geluidsproductie en “musique concrète”, maar stuitte bij de BBC altijd op onbegrip. Door de vele beperkingen en meningsverschillen verliet ze de BBC al in 1959.
Sound avant la lettre – de geboorte van de Oramics soundgenerator
Door de video te downloaden ga je akkoord met het privacybeleid van YouTube.
Meer informatie
Vooruitstrevend en futuristisch, richtte Oram haar eigen opnamestudio op – bij haar huis Tower Folley in Fairseat, Kent. Daar woonde ze met haar hond en twee katten, produceertde onderzocht, componeerde elektronische muziek en gaf tal van workshops.
Tussen 1962 en 1969 designede ze als de eerste vrouw ter wereld de naar haar genoemde “Oramics” soundgenerator. Deze werkt op basis van grafische informatie. Tussen 2011 en 2015 stelde het Science Museum in Londen het unieke stuk tentoon.
Op het werkvlak van de geluidsgenerator, dat in een rechthoekig metalen frame is gevat, zijn 2 x 5 stroken transparante 35 mm-film aangebracht, die ze regelmatig over het oppervlak trokken. Om een masker te maken, tekende men vormen op de filmdrager. Dit om het van fotocellen ontvangen licht te moduleren.
Met de geluidsgenerator Oramics creëerde Daphne Oram een elektromechanische en opto-elektronische audio-interface, die door kenners wordt beschouwd als trendsettend voor de ontwikkeling van MIDI (Musical Instrument Digital Interface) en DAW (Digital Audio Workstation – ook vergelijkbaar met Steinberg Cubase, Apple Logic of Ableton Live).
Vanwege de afmetingen van een kantoorkopieermachine wilde Oram een “Mini Oramics”-machine in desktopformaat bouwen, maar het in 1976 ontworpen project blijft haar hele leven onafgemaakt. In 2016, dertien jaar na de dood van Oram, herneemde de kunstenaar Tom Richards – toen nog doctoraatsstudent aan Goldsmiths University of London – deze plannen. Hij maakte uit haar talrijke originele notities en tekeningen, een werkende “Mini Oramics”-machine. In de ontwerpfase stelde hij zich de bouw in de jaren 1970 voor en gebruikte hij alleen de beschikbare technologieën van toen.
Door de video te downloaden ga je akkoord met het privacybeleid van YouTube.
Meer informatie
Daphne Oram geldt als een van de beste componisten van de 20e eeuw en een grootheid op het gebied van psychoakoestiek en elektronische sound. Met haar creatieve werk en innovatieve drive, blijft ze ook vandaag de dag nog duizenden mensen inspireren.
Bedankt Daphne.
About: de “Daphne Oram Trust”
De Daphne Oram Trust, opgericht in 2007, koestert de nalatenschap van componiste, geluidskunstenares en audiopionier Daphne Oram en steunt toekomstige makers van elektronische sound. De Daphne Oram Trust heeft als doel: het verbeteren, bevorderen, ontwikkelen en ondersteunen van elektronische muziek als kunstvorm en zorgt voor het behoud van Orams originele opnames, partituren, persoonlijke papieren, softwareschijven en ander materiaal. Deze zijn toegankelijk gemaakt via de special collections & archives van de Goldsmiths University of London. De Daphne Oram Trust steunt op donaties.
