In een nieuw artikel van onze blogreeks stellen we je voor aan de Britse componiste, soundhacker en communicatietechnologe Delia Derbshire (1937-2001). Ze was tijdens haar leven alleen bekend bij insiders van de scene, maar wordt nu erkend als een virtuoos van elektronische muziek en een pionier van de techno.
Geluid en rook – de vroege vorming
Delia Derbyshire werd in 1937 geboren in de industriestad Coventry in het midden van Engeland. Ze groeide op op in de hogere katholieke arbeidersklasse. In haar jonge jaren maakte ze een Duitse luchtaanval mee die een vormend effect op haar heeft gehad. Bommensirenes, alarmsignalen, de geluiden van de katholieke mis en het geklak van houten hakken op de straatstenen waren de akoestische markeringen van haar kindertijd. Zelfs op school experimenteerde ze met alledaagse voorwerpen en onderzocht ze hun sonische eigenschappen. Haar eerste liefde was echter de radio, die Delia’s wereld verrijkte met muziek en onderwijs. Op achtjarige leeftijd begon ze met pianolessen en later met viool spelen. Delia’s interesse in geluidsgolven leidde ertoe dat ze muziek en wiskunde ging studeren aan het exclusieve Girton College in Cambridge. Derbyshire gaf voorrang aan de manier waarop we geluid waarnemen boven elke theorie.
De experimentele jaren 60 & de BBC Radiophonic Workshop
De vrije denker voelde zich aangetrokken tot het audio-universum. Haar belangrijkste klassieke inspiratiebronnen waren Beethoven, Bach en Mozart. Ze werd zich bewust van elektronische composities tijdens een bezoek aan de Wereldtentoonstelling van Brussel in 1958. Edgard Varèse’s Poème Électronique was geïnstalleerd in het Le Corbusier Paviljoen en maakte een diepe indruk op Delia.
Door de video te downloaden ga je akkoord met het privacybeleid van YouTube.
Meer informatie
Ze solliciteerde aanvankelijk bij Decca Records, maar werd afgewezen omdat er geen vrouwen in de studio mochten werken. Net als Daphne Oram voor haar, ging Deryshire bij de BBC werken. Ze begon in 1960 als assistent-studiomanager, maar vroeg in 1962 om overplaatsing naar de BBC Radiophonic Workshop. Daar bleef ze tot 1973. De BBC bracht een aantal buitengewone geluidsgrootheden voort, maar Derbyshire nam een speciale positie in. Haar nauwgezette aanpak en zeer experimentele productiemethoden leidden tot psychedelische en futuristische resultaten. Ze creëerde iconische stukken met een hoge mate van innovatie en zo werd ze erkend als degene die het onmogelijke mogelijk maakte. Dit wekte ook het interesse van experts.
Onder het pseudoniem Li de la Russe componeerde ze ook freelance, had ze verkennende ontmoetingen met bijvoorbeeld Karlheinz Stockhausen en werkte ze samen met Pink Floyd, Peter Maxwell Davies, George Martin, Anthony Newley, Yoko Ono, de Beatles en andere grootheden.
Door de video te downloaden ga je akkoord met het privacybeleid van YouTube.
Meer informatie
Onder haar grote betrokkenheid bij de BBC Workshop is de populairste themamuziek uit de Britse filmgeschiedenis tot stand gekomen: Dat van de sciencefictionserie Doctor Who. In plaats van een complete compositie gaf componist Ron Grainer Delia een gekrabbeld idee met vage instructies voor Doctor Who. Ze interpreteerde deze op zo’n unieke manier dat Grainer zijn eigen stuk nauwelijks herkende. Voor het thema gebruikte Derbyshire op virtuoze wijze twaalf oscillatoren, die ze op band opnam, doorlustte en vervreemdde om nieuwe effecten te creëren. Elke noot in dit stuk werd afzonderlijk geknipt en op een bandspoel geplaatst. Dit is werk van pedante proporties waarin Delia vele uren en geduld investeerde.
Door de video te downloaden ga je akkoord met het privacybeleid van YouTube.
Meer informatie
Ze werd nooit gecrediteerd voor het succes van de thematune tijdens haar leven, omdat haar vermelding als medecomponist werd uitgesloten door een anonimiteitsclausule van de BBC. In die tijd gold de clausule voor alle werknemers van de BBC. Ondanks de strenge werkomstandigheden en de soms genderspecifieke verschillen waarmee vrouwen in het naoorlogse Engeland werden geconfronteerd die zich op mannelijk terrein begaven, bood de BBC Derbyshire de ruimte om haar muzikale en wiskundige vaardigheden creatief te ontwikkelen.
Toen ze erachter kwam dat haar stijl “te wulps voor 11-jarigen” en “te geraffineerd voor het BBC2-publiek”, legde ze zich toe op film en theater, maar ook op een aantal “happenings” en evenementen.
Jouw sound in topvorm — met speakers van Teufel
In 1973 brak ze definitief met de BBC, die synthesizers gebruikte om de productiviteit in het algemeen te verhogen. Delia verzette zich tegen de technische innovatie, die ze te anorganisch vond. Muziek veranderde hierdoor ten kwade en de wereld liep uit de pas volgens haar. Delia vond ook dat het management te conservatief was. Ze trok zich terug uit de scene en halverwege de jaren zeventig werd het stil rond Derbysire. Ze had af en toe last van depressies, worstelde met alcoholproblemen en had verschillende banen, voornamelijk op het gebied van radiotechniek.
De eenling van de elektronische avant-garde
In Pot Au Feu verwerkte Derbyshire indrukken uit haar kindertijd. De echo’s van de sirenes tijdens de evacuatie van Derbyshire in de Tweede Wereldoorlog gaan hand in hand met het klikkende geluid van de klompen die de fabrieksarbeiders destijds droegen. Er ontstond zo een zeer abstracte, gespannen soundscape, waarvan de akoestische precisie Delia’s handelsmerk werd. Ze kende vaak betekenisvolle ideeën toe aan frequenties en toonhoogtes, waarbij haar uitgangspunt altijd de Griekse harmonische reeks was.
Door de video te downloaden ga je akkoord met het privacybeleid van YouTube.
Meer informatie
Ondanks haar creatieve en technische genialiteit en de erkenning van degenen met wie ze samenwerkte, bleef Derbyshire nooit lang in één formatie. Het project Unit Delta Plus, dat als doel had de elektronische muziek meer bekendheid te geven op muziekfestivals en dat Derbyshire samen met Brian Hodgson en Peter Zinnovieff in 1966 oprichtte, duurde slechts ongeveer een jaar. Derbyshire verliet de band White Noise, opgericht met David Vorhaus in 1968, kort na het debuutalbum An Electric Storm.
Door de video te downloaden ga je akkoord met het privacybeleid van YouTube.
Meer informatie
Boom — een korte flits
In de jaren 90 bereikte Derbyshire een cultstatus, vooral in de jongere scene, vanwege haar avant-gardistische elektronische geluid. Haar composities inspireren en beïnvloeden artiesten van big beat, trip-hop, techno, house, drum and bass, IDM en elektronica in het algemeen. De Chemical Brothers, Aphex Twin en Sonic Boom – om maar drie van de velen te noemen, raakten geïnspireerd door haar werk. Eind jaren ’90 vond Peter Kember alias Sonic Boom (Spaceman 3) Derbyshire door het telefoonboek van Coventry door te spitten. In 2000 componeerde ze op zijn aanraden nieuwe songs en werkte ze met hem aan een nieuw album tot haar dood in 2001. Kort daarvoor zei ze dat het werken aan pure elektronische muziek met artiesten als Sonic Boom haar nieuw leven heeft ingeblazen.
Nu, zonder de beperkingen van het maken van “toegepaste muziek”, kan mijn geest vrij vliegen en verder gaan waar ik gebleven was.
Het muzikale erfgoed: 267 ongepubliceerde tapes
Netjes verpakt in cornflakes dozen en gelabeld, ontdekte Delia’s partner postuum 267 onuitgegeven reel-to-reel tapes uit de tweede helft van de jaren 1960. Derbyshire had de collectie op zolder bewaard.
De experimentele composities worden nu gecategoriseerd als techno. Het tijdschrift The Times kroonde haar tot “peetmoeder van de elektronische dansmuziek” en de Guardian noemde haar “de onbezongen heldin van de Britse elektronische muziek“.
We danken je, Delia.
Krachtige allrounders voor elektronische muziek & techno
About: de Delia Derbyshire Day
Een project om de collectie te archiveren en te restaureren werd uitgevoerd door Mark Ayres, Dr David Butler en Brian Hodgson. Tegenwoordig wordt de complete collectie composities van Delia Derbyshire bewaard in de John Rylands Library aan de Universiteit van Manchester. Het archief kan op afspraak worden bekeken. Daar, en in de bijbehorende organisatie Delia Derbyshire Day (DD Day), leeft haar nalatenschap fysiek voort.
De activiteiten en evenementen in het kader van DD Day zijn bedoeld om de Britse elektronische muziek te promoten en zijn zowel interactief als gezinsvriendelijk.
Noot: De commentaarfunctie is beschikbaar van ma t/m za van 8.00 tot 21.00 uur.