Fender Stratocaster - de "Strat" wordt 70 jaar

70 jaar Fender Stratocaster – 7 decennia aan legendarische gitaarmodellen én rock- en popgeschiedenis. In dit blog lees je wat de beroemdste elektrische gitaar ter wereld zo succesvol heeft gemaakt.

1954: De geboorte van een klassieker

Californië, begin 1950. Een klein bedrijf genaamd Fender verkoopt elektrische gitaren en bijpassende versterkers. De muziekscene aan de westkust was in rep en roer en de vraag naar elektrisch versterkte gitaren nam toe. Bedrijfsoprichter Leo Fender lanceerde de Telecaster, een relatief goedkoop basismodel dat in massa geproduceerd kon worden. Hij had nog een baanbrekend instrument in zijn repetoire, de Precision Bass. Dit model nam de plaats in van een staande contrabas en veranderde zo de opstelling van muziekgroepen voorgoed.

Beide modellen zijn zogenaamde solid-body gitaren met een massief houten body van essen of elzen en hebben een kop waarop de stemmechanieken in een rij bovenaan zijn gemonteerd, waardoor ze makkelijker te bedienen zijn. De Precision Bass heeft een langere hals voor de lage frequenties, waardoor een meer gecentreerde bevestiging voor de band noodzakelijk is. Voor dit doel creëerde Fender een nieuw ontwerp met uitsparingen boven en onder de hals en een verlengde “hoorn” boven de toets. Deze elementen worden herhaald op de Stratocaster – en karakteriseren het beeld van een typische elektrische gitaar. Voor de vorm liet Fender zich inspireren door de gebogen ontwerpen van autofabrikant Cadillac.

Maar de Stratocaster gaat nog een paar stappen verder: de body is nu afgeplat aan de achterkant en de randen zijn afgerond zodat het instrument comfortabeler gedragen kan worden. De elektrische gitaar heeft drie (single-coil) pickups (in plaats van twee zoals op de Telecaster) en – dit is de grootste vernieuwing – een vibratosysteem met een hendel waarmee je de toonhoogte van de snaren kunt veranderen. Leo Fender vroeg patent aan op dit systeem onder de eigenlijk misleidende naam “Tremolo”.

Patent Fender Stratocaster Tremolo Vibratosysteem — Leo Fender vroeg in 1954 een patent aan voor het vibratosysteem van de Stratocaster, genaamd “Tremolo”.

Onderscheidende elementen van de Stratocaster en hun wijzigingen

Hout

In de jaren 1950 was de body van Fender elektrische gitaren meestal gemaakt van essenhout, terwijl de hals en toets van esdoornhout waren. In de jaren 1960 werd steeds meer elzenhout gebruikt voor de body. Vanaf 1958 werden de toetsen voornamelijk van palissander gemaakt.

Lak

De originele Stratocaster is voorzien van de inmiddels legendarische sunburst finish, waarbij de lak een kleurverloop vertoont van de lichte houtkleur aan de binnenkant naar een donkere, bijna zwarte kleur aan de buitenkant. Dankzij een samenwerking met autolakfabrikant DuPont werden vanaf 1958 verschillende afwerkingen in één kleur gebruikt.

Hoofdplaat

De vorm van de Stratocaster headstock varieert door de jaren heen. De asymmetrische basisvorm met de stemmechanieken op een rij is altijd behouden, maar de grootte en de belettering zijn veranderd. Terwijl de originele kop relatief slank was, werd hij tijdens de CBS periode vanaf 1965 groter, waardoor er grotere letters op konden.

Pickups

De Stratocaster heeft standaard drie single-coil pickups, die kunnen worden geselecteerd met een toggle schakelaar met drie standen. Tussenstanden zijn dus niet mogelijk, maar worden door sommige gitaristen gerealiseerd met plakband en andere geïmproviseerde hulpmiddelen. Pas met de introductie van de vijfstandenschakelaar in 1977 konden de pickups met elkaar worden gecombineerd. Sommige modellen hebben een humbucker pickup op de brug, die populair is bij rockgitaristen vanwege het krachtige geluid.

Gemodificeerde Stratocaster met humbucker pickup op de brug en zonder vibratohendel

Brug met vibratosysteem (“tremolo”)

Met de Stratocaster kan de toonhoogte van de snaren op verschillende manieren worden veranderd. Dit wordt mogelijk gemaakt door het vibratosysteem dat in de brug is ingebouwd en de optionele hendel waarmee de snaren kunnen worden gekanteld. Het eerste ontwerp van de vibrato (nog zonder hendel) mislukte bij muzikanten in 1953; de versie die uiteindelijk werd gerealiseerd veroorzaakte een sensatie omdat het een compleet nieuw geluidsspectrum mogelijk maakte, wat de legendarische reputatie van de Fender Stratocaster vestigde als een extreem veelzijdig instrument.

Tip: Wil je zelf gitaar leren spelen? Ontdek de basis in onze gids voor elektrische gitaren.

Hoe de “Strat” de beroemdste elektrische gitaar ter wereld werd

Met zijn karakteristieke, heldere geluid was de Fender Stratocaster eerst populair in de Californische surfrock, daarna ook in de rock’n’roll. De eerste persoon die de Fender gitaar aan wereldfaam hielp was Buddy Holly, die in 1959 omkwam bij een tragisch ongeluk. In hetzelfde jaar bracht Hank Marvin, gitarist van de Britse instrumentale band The Shadows, de Stratocaster voor het eerst naar het eiland. George Harrison begon Stratocastermodellen te gebruiken in 1965. Jimi Hendrix was echter het meest invloedrijk en bespeelde bijna uitsluitend speciaal gemodificeerde Strats in zijn korte creatieve fase tot 1970. Als linkshandige draaide hij gewoon een rechtshandige gitaar om en bespande de snaren in omgekeerde volgorde. Soms verwisselde hij pickups of veranderde hij de mechanieken. Zijn optredens worden gekenmerkt door overmatig gebruik van vibrato en feedback-effecten, het meest beroemd op het Woodstock Festival in 1969 met een CBS Stratocaster uit 1968 in het wit:

Eric Clapton stapt in 1970 over op de Stratocaster. Tussen 1973 en 1985 was een zelfgebouwde Strat uit 1950 met een zwarte afwerking, genaamd “Blackie”, zijn meest bespeelde gitaar. Sinds Fender hem in 1988 uitbracht als het allereerste signature model, treedt hij er weer mee op.

Waarschijnlijk de beroemdste rockriff ooit opgenomen op een Fender Stratocaster komt van Ritchie Blackmore: Deep Purple’s “Smoke on the Water”.

Het relaxte gitaargeluid van Mark Knopfler, dat het handelsmerk werd van Dire Straits, komt ook van een Stratocaster.

De lijst gaat verder met vele grote namen uit de rock- en popmuziek, zoals Jeff Beck, David Gilmour, Eddie Van Halen, Dave Murray van Iron Maiden, Rory Gallagher en Chris Rea. Ze hebben er allemaal toe bijgedragen dat de Fender Stratocaster de belichaming is geworden van een elektrische gitaar en van rock’n’roll in het algemeen.

Leestip: Wil je meer weten over de beginjaren van de Fender Stratocaster? Je kunt het hele verhaal lezen op de website van Fender.

Fender x Teufel: Legendarisch geluid in een iconisch ontwerp

Man zittend op bank met elektrische gitaar Fender Stratocaster in zwart, aangesloten op Fender x Teufel ROCKSTER AIR 2 — Fender x Teufel ROCKSTER AIR 2 in combinatie met een Fender Stratocaster

Fender en Teufel – ze gaan samen. Met de Fender x Teufel collectie kun je je passie voor eersteklas geluid in stijl uitdrukken. We hebben drie van onze populairste bluetooth-luidsprekers gelanceerd, de ROCKSTER AIR 2, de ROCKSTER GO 2 en de ROCKSTER CROSS, in een nieuw design dat doet denken aan de iconische versterkers en gitaren van Fender. Hier zijn ze – Here to be heard: